MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT…………………………………………………………………. i

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU………………………………………………………………………. ii

DANH MỤC CÁC HÌNH………………………………………………………………………………… iii

MỞ ĐẦU………………………………………………………………………………………………………….. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài………………………………………………………………………….. 1
2. Các câu hỏi nghiên cứu…………………………………………………………………………… 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu…………………………………………………………… 3
   1. Mục đích nghiên cứu………………………………………………………………………………. 3
   1. Nhiệm vụ nghiên cứu………………………………………………………………………………. 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu……………………………………………………………. 3
   1. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………………………………… 3
   1. Phạm vi nghiên cứu………………………………………………………………………………… 4
5. Kết cấu của đề tài…………………………………………………………………………………… 4

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ MÔ HÌNH KIỂM SOÁT 3 LỚP TRONG HUY ĐỘNG TIỀN GỬI TIẾT KIỆM TẠI CÁC NHTM…………………………………………………………………………………………………………………………. 5

1. Cơ sở lí luận về Tiền gửi tiết kiệm tại NHTM và Mô hình kiểm soát 3 lớp… 5
   1. Tổng quan về ngân hàng thương mại và các nghiệp vụ chính…………………….. 5
   1. Nghiệp vụ huy động tiền gửi tiết kiệm……………………………………………………… 12
   1. Mô hình kiểm soát 3 lớp…………………………………………………………………………. 26
   1. Trục lợi sổ/thẻ tiết kiệm………………………………………………………………………….. 34
   1. Tổng quan về các nghiên cứu liên quan…………………………………………………. 37
      1. Các nghiên cứu về mô hình kiểm soát 3 lớp hiện nay……………………………….. 37
      1. Các nghiên cứu về nghiệp vụ huy động tiền gửi tiết kiệm hiện nay…………….. 39

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU…………… 40

• Phương pháp luận………………………………………………………………………………… 40
  • Về thu thập số liệu, dữ liệu……………………………………………………………………… 40
  • Về xử lý, phân tích số liệu, dữ liệu…………………………………………………………… 41
  • Thiết kế nghiên cứu………………………………………………………………………………. 42

CHƯƠNG 3: THỰC TẾ QUẢN LÝ TIỀN GỬI TIẾT KIỆM VÀ THỰC TRẠNG TRỤC LỢI SỔ TIẾT KIỆM TẠI CÁC NHTM VIỆT NAM………………………………………………. 44

• Thực tế quản lý tiền gửi tiết kiệm tại các NHTM Việt Nam…………………….. 44
  • Số liệu về nguồn tiền gửi tiết kiệm…………………………………………………………… 44
  • Các nội dung quản lý tiền gửi tiết kiệm hiện nay………………………………………. 45
  • Các trường hợp thực tế trục lợi sổ tiết kiệm tại một số NHTM………………… 46
    • Vụ mất 264 tỷ đồng tiền gửi tiết kiệm của khách hàng tại Eximbank…………. 47
    • Hơn 400 tỷ đồng bị chiếm đoạt tại OceanBank…………………………………………. 49
    • Hơn 82 tỷ đồng tiền gửi tiết kiệm bị rút trộm tại Ngân hàng Bản Việt………… 51
    • Nhân viên Eximbank chiếm đoạt 50 tỷ đồng tiền gửi tiết kiệm…………………… 52
    • 657 tỷ tiền gửi tiết kiệm bị chiếm đoạt trong Vụ án Huyền Như…………………. 53
    • Nhân viên ngân hàng ANZ chiếm đoạt 91,3 tỷ đồng………………………………… 54
  • Điểm chung trong các trường hợp trục lợi sổ tiết kiệm……………………………. 55
  • Hậu quả của các vụ trục lợi sổ tiết kiệm…………………………………………………. 56
    • Đối với NHTM………………………………………………………………………………………. 56
    • Đối với khách hàng……………………………………………………………………………….. 57
  • Biểu hiện thường gặp ở các vụ trục lợi sổ tiết kiệm…………………………………. 58
  • Kinh nghiệm quốc tế và bài học kinh nghiệm…………………………………………. 58

CHƯƠNG 4: ĐÁNH GIÁ MÔ HÌNH KIỂM SOÁT 3 LỚP VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NGĂN CHẶN TRỤC LỢI SỔ TIẾT KIỆM TẠI CÁC NHTM VIỆT NAM 60

• Đánh giá mô hình kiểm soát 3 lớp hiện hành………………………………………….. 60
  • Đánh giá phương pháp KSNB, KTNB……………………………………………………. 62
  • Ma trận kiểm soát, kiểm toán đối với các khoản mục kế toán…………………….. 67
  • Đánh giá mô hình kiểm soát 3 lớp trong thực tiễn quy trình nghiệp vụ tiền gửi tiết kiệm   68
  • Điều chỉnh mô hình kiểm soát 3 lớp thành “3+1 lớp”……………………………… 73
    • Nguyên tắc của việc điều chỉnh………………………………………………………………. 75
    • Công cụ sử dụng…………………………………………………………………………………… 76
  • Cơ sở để thực hiện bổ sung “lớp kiểm soát mới: Khách hàng”……………….. 77
  • Kiến nghị giải pháp: điều chỉnh mô hình “kiểm soát 3 lớp” thành “kiểm soát 3+1 lớp”            78
    • Về phía NHNN……………………………………………………………………………………… 78
    • Về phía NHTM……………………………………………………………………………………… 78
    • Về phía khách hàng gửi tiết kiệm……………………………………………………………. 81

KẾT LUẬN……………………………………………………………………………………………………. 82

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………………….. 83

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TT	Ký hiệu	Nghĩa
1	CBNV	Cán bộ nhân viên
2	NH	Ngân hàng
3	NHNN	Ngân hàng Nhà nước
4	NHTM	Ngân hàng Thương mại
5	TMCP	Thương mại cổ phần
6	TCTD	Tổ chức tín dụng
7	L/C	Letter of Credit (Thư tín dụng)
8	KSNB	Kiểm soát nội bộ
9	KTNB	Kiểm toán nội bộ
10	CCCD	Căn cước công dân
11	CMND	Chứng minh nhân dân
12	HC	Hộ chiếu
13	IIA		Institute of Internal Auditors (Hiệp hội Kiểm
toán Nội bộ – Hoa Kỳ)
14	BIS		Bank for International Settlements (Ngân
hàng Thanh toán Quốc tế)
15	OTP	One Time Password (Mật khẩu dùng chỉ dùng 1 lần)
16	VIP	Very Important Person (nhân vật quan trọng)
17	CASA	Current And Saving Account (tiền gửi vãng lai và tiết kiệm không kỳ hạn)
18	TP.HCM	Thành phố Hồ Chí Minh
19	KSND	Kiểm sát nhân dân
20	TKTT	Tài khoản thanh toán (vãng lai)

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

TT	Bảng	Nội dung	Trang
1	Bảng 1.1	Phân biệt Kiểm soát nội bộ và Kiểm toán nội bộ	28
2	Bảng 1.2	Phân công chức năng của 3 lớp phòng thủ	30
3	Bảng 2.1	Nguồn thu thập số liệu, dữ liệu của các nội dung nghiên cứu chính	40
4	Bảng 3.1	Cơ cấu Tổng Tài sản và Vốn của các loại hình TCTD	44
5	Bảng 3.2	Lãi suất trung hạn tại một số NHTM trong tháng 4/2019	46
6	Bảng 3.3	Thời điểm phát hiện các vụ trục lợi sổ tiết kiệm	56
7	Bảng 4.1	Đánh giá vai trò của 3 lớp phòng thủ qua 6 vụ trục lợi điển hình	61
8	Bảng 4.2	Ma trận kiểm soát, kiểm toán đối với các khoản mục kế toán	67

DANH MỤC CÁC HÌNH

STT	Hình	Nội dung	Trang
1	Hình 1.1	Minh họa giao diện gửi tiền tiết kiệm online	22
2	Hình 1.2	Minh họa thông tin tài khoản tiết kiệm	23
3	Hình 1.3	Mức độ đảm bảo tối đa của mô hình kiểm soát rủi ro	32
4	Hình 3.1	Cơ cấu huy động vốn của các NHTM cuối Q1/2018	45
5	Hình 3.2	Bà Bình và 3 sổ tiết kiệm còn giữ	48
6	Hình 3.3	Trần Thị Kim Chi, nguyên Giám đốc OceanBank Chi nhánh Hải Phòng	49
7	Hình 3.4	Sổ tiết kiệm còn, tiền không còn	51
8	Hình 3.5	Nguyễn Thị Lam	52
9	Hình 3.6	Phạm Nguyễn Gia Thọ tại Tòa án	54
10	Hình 4.1	Quan hệ giữa trình tự kế toán và trình tự kiểm toán (Giáo trình)	62
11	Hình 4.2.a	Thông tin trên sổ sách phản ánh đúng bản chất nghiệp vụ	63
12	Hình 4.2.b	Thông tin trên sổ sách phản ánh thừa bản chất nghiệp vụ	64
13	Hình 4.2.c	Thông tin trên sổ sách phản ánh thiếu bản chất nghiệp vụ	65
14	Hình 4.3.a	Minh họa dấu hiệu của 2 lớp phòng thủ trên sổ tiết kiệm [1]	69
15	Hình 4.3.b	Minh họa dấu hiệu của 2 lớp phòng thủ trên sổ tiết kiệm [2]	70
16	Hình 4.4	Minh họa kiểm soát trên sổ tiết kiệm (phần gửi và tất toán)	71
17	Hình 4.5	Tương tác thông tin giao dịch giữa ngân hàng và khách hàng	74
18	Hình 4.6	“Bảo vệ như… không bảo vệ”	75
19	Hình 4.7	Dự báo số người sử dụng internet và điện thoại di động ở Việt Nam 2017-2022	77
20	Hình 4.8	Minh họa giao diện hiển thị thông tin sổ tiết kiệm	79

MỞ ĐẦU

1.                  Tính cấp thiết của đề tài

Thu hút tiền gửi cá nhân và tổ chức là nghiệp vụ truyền thống và cốt lõi (chiếm tới hơn 2/3 cơ cấu huy động vốn) của các ngân hàng thương mại (NHTM), đảm bảo nguồn vốn đầu vào ổn định của ngân hàng. Đối với các khách hàng cá nhân, gửi tiết kiệm tại ngân hàng là cách giữ tiền an toàn và chắc chắn, định kỳ thu được lãi như cam kết nên rất được ưa chuộng từ lâu nay.

Quy trình gửi và rút tiền tiết kiệm của người dân nhiều năm qua vẫn được gắn liền với bìa sổ tiết kiệm, thông thường được kiểm soát mô hình 3 lớp phòng thủ nội bộ (bộ phận kinh doanh, kiểm soát rủi ro, kiểm toán nội bộ). Tuy nhiên, do việc ghi nhận và truyền đạt thông tin còn nặng tính chất thủ công truyền thống, gắn liền với việc ký tay và lưu chuyển chứng từ trên giấy, đồng thời chủ yếu dựa trên cơ chế kiểm soát chéo chỉ trong nội bộ các ngân hàng nên còn tồn tại các kẽ hở để có thể bị trục lợi.

Thực tế cho thấy ở nhiều vụ việc, việc gian lận hoặc thông đồng, cấu kết giữa các cán bộ, nhân viên của ngân hàng đã vô hiệu hóa mô hình kiểm soát 3 lớp, che giấu khách hàng để trục lợi tiền tiết kiệm. Đặc biệt trong vài năm trở lại đây đã xảy ra nhiều vụ trục lợi sổ tiết kiệm điển hình, làm thu hút nhiều sự quan tâm của dư luận. Các sự việc tương tự diễn ra ở nhiều ngân hàng, nhiều chi nhánh, với quy mô từ hàng tỷ đến hàng trăm tỷ đồng, dẫn đến những tranh chấp pháp lý giữa hai bên, ảnh hưởng đến uy tín của ngân hàng và thiệt hại tài sản của khách hàng.

Với kinh nghiệm làm việc hơn 5 năm trong ngành kiểm toán, đã từng tham gia nhiều cuộc kiểm toán quy trình nội bộ, kiểm toán báo cáo tài chính tại một số ngân hàng (Vietcombank, BIDV, Techcombank, Indovinabank…), tôi nhận thấy: mô hình kiểm soát 3 lớp hiện đang ứng dụng trong nghiệp vụ tiền gửi tiết kiệm, mặc dù là một công cụ phòng ngừa và ngăn chặn rủi ro hữu hiệu, nhưng không phải luôn luôn phát huy tác dụng phòng chống trục lợi 100%.

Do đó, việc nghiên cứu cơ chế hoạt động của mô hình kiểm soát 3 lớp trong nghiệp vụ tiền gửi tiết kiệm, để tìm ra các điểm yếu có thể bị lợi dụng, từ đó đưa ra các giải pháp khắc phục, giúp cho nghiệp vụ huy động tiết kiệm từ dân cư trở nên đáng tin cậy hơn, tránh những tranh chấp không đáng có, là một nhu cầu cấp thiết từ thực tiễn hoạt động của các NHTM, đồng thời cũng là sự quan tâm của cá nhân tôi dưới góc nhìn của nghiệp vụ kiểm toán.

Với mong muốn góp phần nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro, ngăn ngừa trục lợi trong công tác quản lý tiền gửi tiết kiệm tại các NHTM, với những kiến thức đã được học, tôi mạnh dạn chọn đề tài “Ứng dụng mô hình kiểm soát 3 lớp trong công tác quản trị rủi ro trục lợi sổ/thẻ tiết kiệm tại các ngân hàng thương mại” để làm Luận văn Thạc sĩ.

2.                  Các câu hỏi nghiên cứu

• Hoạt động huy động tiền gửi tại các NHTM là gì? Huy động tiền gửi bao gồm những quy trình cơ bản như thế nào?
  • Mô hình kiểm soát 3 lớp (3 lines of defence) là gì, ứng dụng của mô hình này trong quy trình huy động tiền gửi tiết kiệm tại các NHTM như thế nào? Mức độ phù hợp của mô hình này trong việc kiểm soát hoạt động huy động tiền gửi tiết kiệm của các NHTM?
  • Hạn chế, điểm yếu của mô hình kiểm soát 3 lớp là gì? Khi nào mô hình này bị vô hiệu hóa? Sự cần thiết phải điều chỉnh/ cải tiến mô hình này?
  • Trục lợi sổ tiết kiệm là gì? Thực trạng trục lợi sổ tiết kiệm của khách hàng gửi tiền tại các NHTM ra sao? Mức độ thiệt hại, ảnh hưởng như thế nào?
  • Cơ chế hoạt động của mô hình kiểm soát 3 lớp như thế nào trong các vụ trục lợi mà không phát hiện được gian lận?
  • Giải pháp gì để ngăn chặn/ giảm thiểu nguy cơ sổ tiết kiệm của khách hàng bị trục lợi? Đối với mô hình kiểm soát 3 lớp: cần điều chỉnh như thế nào để đạt được mục tiêu kiểm soát? Để thực hiện được những giải pháp này, cần những điều kiện gì?

ĐỂ BIẾT THÊM THÔNG TIN TOÀN BỘ BÀI VIẾT XIN QUÝ KHÁC LIÊN HỆ

Hotline, ZALO : 0916 559 538

Mail: chuyenvietlvthacsi@gmail.com